Alergia a dieta. Żywienie w alergiach pokarmowych
Nie jest tajemnicą, że zapadalność społeczeństwa na choroby alergiczne systematycznie rośnie. Naukowcy tendencję tę zauważają już od ponad 50 lat, zwłaszcza wśród krajów wysokorozwiniętych. Alergią nazywamy odbiegającą od normy reakcję układu odpornościowego na specyficzny związek (alergen), na który dany organizm się uczulił. Przyjmuje ona różne postaci, np.: alergii pokarmowej, wziewnej czy kontaktowej i prowadzi do wystąpienia rozmaitych objawów (łzawienie, katar sienny, duszności, biegunka czy nawet zagrażający życiu wstrząs anafilaktyczny). Tematem tego artykułu jest powiązanie diety z alergią, w związku z czym skupimy się przede wszystkim na nadwrażliwościach pokarmowych.
Alergia pokarmowa definiowana jest jako nieprawidłowa odpowiedź immunologiczna organizmu, powodująca występowanie różnych objawów klinicznych w sposób powtarzalny i odtwarzalny po zwyczajowo spożywanych pokarmach lub po substancjach dodawanych do żywności. Prawdopodobnie, każdy z nas w różnym okresie życia mógł doświadczyć epizodów alergii, najczęściej w okresie wczesnego dzieciństwa, kiedy to przewód pokarmowy nie był jeszcze w pełni rozwinięty. Za około 90% wszystkich alergii pokarmowych odpowiedzialne są białka: mleka, jaj, orzechów, ryb, skorupiaków, soi oraz pszenicy. Nadwrażliwość na poszczególne produkty zależna jest od wieku. U dzieci alergie wywoływane są najczęściej przez krowie mleko i jaja, natomiast u dorosłych reakcje alergiczne spowodowane są przede wszystkim orzechami i skorupiakami.
Żywienie w alergiach pokarmowych.
Dieta to dobry sposób na to, by uniknąć leczenia farmakologicznego w przypadku alergii pokarmowej. Celem leczenia dietetycznego tej uciążliwej nadwrażliwości jest m.in. wyciszenie reakcji alergiczno-immunologicznej w obrębie przewodu pokarmowego, ochrona jego błony śluzowej i zmniejszenie jej przepuszczalności dla alergenów, a także nabywanie tolerancji dla aktualnie szkodliwych składników pokarmu. Podstawą leczenia jest zastosowanie diety eliminacyjnej, czyli czasowego lub stałego wyeliminowania szkodliwego pokarmu.
Dieta eliminacyjna
Polega na wykluczaniu z diety poszczególnych składników (zawsze pojedynczo) z jednoczesną obserwacją nasilenia objawów. Może być stosowana zarówno w celach diagnostycznych, jak i leczniczych. Wprowadzenie diety eliminacyjnej przed zidentyfikowaniem źródła alergii pokarmowej opiera się na stopniowym eliminowaniu z diety podejrzanych produktów. Należy wówczas prowadzić dokładną obserwację objawów. Widoczna poprawa świadczy o tym, że dany produkt bądź grupa produktów stanowi źródło alergenów.
W przypadku braku poprawy, konieczne jest dalsze wykluczanie tym razem już innych produktów i przywrócenie do diety produktów wcześniej wyłączonych. Jeśli zaobserwujemy ustąpienie objawów po eliminacji konkretnego pokarmu, należy potwierdzić swoje obserwacje, ponownie wprowadzając go do diety. Takie postępowanie powinno spowodować zaostrzenie objawów i przyczynić się do postawienia właściwej diagnozy.
Jak długo stosować dietę eliminacyjną?
Podczas identyfikacji alergizującego pokarmu, minimalnym okresem, na który należy wyłączyć z diety konkretny produkt, jest 7 dni, natomiast za optymalny uważa się czas 10 dni. Po zdiagnozowaniu źródła alergii, u dorosłych dieta eliminacyjna może trwać kilka lat lub nawet całe życie. W tym przypadku, całkowite wyleczenie często nie jest w 100% możliwe, dlatego ważne jest odpowiednie zbilansowanie jadłospisu, tak by jak najlepiej pokrywał zapotrzebowanie na niezbędne składniki pokarmowe.
Dzieci natomiast bardzo często wyrastają z alergii pokarmowej, więc w ich przypadku leczenie dietą eliminacyjną może być zdecydowanie krótsze i trwać zwykle od 6 do 12 miesięcy, ponieważ wprowadzenie terapii i odbarczenie przewodu pokarmowego ze szkodliwych składników nakłada się na naturalny proces dojrzewania tego układu. Zazwyczaj już po ukończeniu 3 roku życia można stopniowo wprowadzać wcześniej wykluczone pokarmy.
Czy podczas karmienia piersią kobieta musi stosować dietę eliminacyjną?
Wbrew powszechnemu przekonaniu nie ma takiej konieczności w przypadku, gdy mamy na celu wyłącznie profilaktykę alergii u dziecka. Kobiety wówczas mogą tak naprawdę jeść wszystko. Schody zaczynają się jednak, gdy dziecko zaczyna mieć objawy świadczące o możliwości wystąpienia alergii. W takiej sytuacji matka powinna wyeliminować ze swojej diety pokarmy podejrzane o wywołanie u malucha nadwrażliwości, obserwować objawy i oczywiście, być w stałym kontakcie z lekarzem prowadzącym. Należy pamiętać, że w czasie stosowania restrykcyjnej diety, nie zalecane jest jednoczesne eliminowanie wielu pokarmów.
Trudności wynikające ze stosowania diety eliminacyjnej.
Samo stosowanie tego rodzaju diety w obecnych czasach nie jest trudne. Alergia pokarmowa jest chorobą popularną, tak samo jak składniki uczulające. W związku z czym, większość dostępnych w sklepach produktów zawiera dokładne opisy swoich składów i informacje o ewentualnej obecności powszechnych alergenów.
Dieta eliminacyjna niestety, nie jest stuprocentowo bezpieczna. Jej długotrwałe i nieumiejętne stosowanie może doprowadzić do wystąpienia niedożywienia i niedoborów pokarmowych. Innym zagrożeniem tego rodzaju terapii są zaburzenia ze strony przewodu pokarmowego, takie jak: biegunki, bóle brzucha, wzdęcia, zaparcia, a także objawy skórne (pokrzywki, wysypki), czy ze strony układu oddechowego (duszności). Należy jednak nadmienić, że wymienione symptomy to raczej oznaka niewłaściwego stosowania diety, która wystarczy, że zawiera nawet śladowe ilości alergenu.
Ukryte alergeny.
Czas stosowania diety eliminacyjnej to czas, w którym trzeba nauczyć się dokładnie czytać etykiety. Produkty, których nie posądzilibyśmy o wywołanie reakcji alergicznej, często bywają zanieczyszczone alergenami podczas procesu produkcyjnego. Dlatego, przy komponowaniu posiłków pomocne będzie stosowanie żywności w jak najmniejszym stopniu przetworzonej. Najpopularniejsze produkty spożywcze, które mogą zawierać ukryte alergeny to m.in. szynka i parówki, bo często dodawana jest do nich kazeina, czyli białko mleka krowiego – z pozoru bezpieczne, jednak dla osób uczulonych może skończyć się to nawet wstrząsem anafilaktycznym.
Podsumowanie.
Leczenie dietetyczne alergii pokarmowej często w pełni może zastąpić leczenie farmakologiczne. Dieta eliminacyjna musi być odpowiednio dobrana dla każdego pacjenta, a jej zasady należy ustalić z lekarzem w porozumieniu z dietetykiem. Należy również pamiętać, że podstawą terapii, jest całkowite wyłączenie pokarmów alergizujących, a nie tylko ograniczenie spożywanych ilości. Alergia to żaden wyrok. Stosując prawidłowo skomponowaną dietę, można cieszyć się życiem bez występowania uciążliwych reakcji alergicznych.
Źródła:
- M. Jarosz. Praktyczny poradnik dietetyki, 2012.
- T. Małaczyńska. Leczenie dietetyczne dzieci z alergią na białka mleka krowiego. Alergia Astma Immunologia 2015, 20 (1): 24-34
- http://www.punktzdrowia.pl/choroby-i-dolegliwosci/dieta-w-alergii-pokarmowej
- A. Protasiewicz, A. Iwaniak. Alergie pokarmowe i alergeny żywności. BROMAT. CHEM. TOKSYKOL. – XLVII, 2014, 2, str. 237 – 242
Potrzebujesz indywidualnej konsultacji?
Umów się na konsultację online z dietetykiem z naszej poradni.
Wybrane konsultacje specjalistyczne: