Dieta w chorobie Hashimoto

Choroba Hashimoto – wstęp

W ostatnich latach pacjenci z Hashimoto (przewlekłym autoimmunologicznym zapaleniem tarczycy) to codzienność w gabinecie dietetyka. Choroba ta jest najczęstszą przyczyną niedoczynności tarczycy i dotyka 10-20-krotnie częściej kobiety niż mężczyzn. Częstość jej występowania zależy nie tylko od płci, ale również od wieku – największa zachorowalność występuję pomiędzy 45 a 65 rokiem życia. Nierzadko jednak występuje również u osób młodych, a nawet dzieci (z obciążonym wywiadem rodzinnym).

U zdrowych osób układ immunologiczny ochrania organizm przed m.in. bakteriami i wirusami. U pacjentów z chorobą Hashimoto działanie tego układu jest zaburzone – organizm zaczyna traktować własną tarczycę jak wroga i wytwarza przeciwko niej przeciwciała, które niszczą jej komórki pęcherzykowe. Hashimoto stopniowo (przez lata) prowadzi do nieodwracalnego uszkodzenia tarczycy, powodując jej ciężką niedoczynność.
Hashimoto lubi mieć „towarzyszy” i często wraz z nią u pacjentów występują inne choroby z autoagresji, m.in.: celiakia, bielactwo, łuszczyca, reumatoidalne zapalenie stawów, cukrzyca typu 1 czy anemia złośliwa. Odpowiednio zbilansowana dieta zmniejsza ryzyko rozwinięcia się tychże chorób, dlatego obok farmakoterapii jest KONIECZNOŚCIĄ. Coraz więcej osób jest świadomych tego, jak ważne jest dostarczenie organizmowi wszystkich niezbędnych składników odżywczych potrzebnych do produkcji hormonów tarczycy oraz unikanie produktów zaburzających ten proces.

Jakie są przyczyny tej choroby?

Przyczyny Hashimoto, to przede wszystkim predyspozycje genetyczne oraz czynniki środowiskowe i żywieniowe, które aktywują proces autoimmunologiczny (m.in. przebycie infekcji wirusowej lub bakteryjnej, stres, palenie papierosów, napromieniowanie zewnętrzne, leczenie jodem radioaktywnym, niedobór selenu w diecie, nadmiar jodu w diecie, alergeny pokarmowe).

Jak się objawia choroba Hashimoto?

Hashimoto to schorzenie bardzo podstępne, które nie boli – zazwyczaj manifestuje się przybieraniem na wadze i bezowocnym odchudzaniem się jego posiadacza. Symptomy choroby Hashimoto mogą być różnorodne, rozwijają się powoli, w miarę stopniowego niszczenia tarczycy i zmniejszania się produkcji jej hormonów. Zazwyczaj pierwszymi zauważalnymi objawami są: nadmierne zmęczenie, senność, gorsza tolerancja niskich temperatur, pogorszenie nastroju, sucha, łuszcząca się skóra, łamliwe paznokcie, suche włosy, zaparcia, przybieranie na wadze i niepowodzenia w odchudzaniu się. U niektórych pacjentów dochodzi również do tzw. wola, czyli powiększenia tarczycy.

Jak się rozpoznaje chorobę Hashimoto?

Chorobę Hashimoto rozpoznaje się na podstawie badania klinicznego (jest to choroba ogólnoustrojowa, dlatego bierze się pod uwagę wszystkie objawy zaobserwowane przez pacjenta) i badań laboratoryjnych (m.in. poziom przeciwciał ATPO i ATG, TSH, FT4 i FT3). Pomocne jest również USG tarczycy.

Postawiona diagnoza i co dalej?

Po rozpoznaniu choroby Hashimoto zazwyczaj wychodzimy z gabinetu lekarza tylko z receptą na leki (lewotyroksynę), tymczasem oprócz tarczycy powinniśmy leczyć cały organizm. Mało który specjalista wspomina o odpowiedniej diecie, która jest niezwykle ważna, ponieważ wspomaga proces leczenia, spowalnia proces zapalny w organizmie, zmniejsza ryzyko wystąpienia innych chorób autoimmunologicznych oraz poprawia jakość i komfort życia pacjenta.

Choroba Hashimoto – dieta

Ze względu na często występujące inne zaburzenia czy choroby tj. cukrzyca, podwyższony poziom cholesterolu, czy otyłość, dieta dla pacjenta z Hashimoto zawsze powinna być ułożona indywidualnie. Należy odpowiednio dobrać kaloryczność diety i wystrzegać się drastycznego jej obniżania. Zbyt mała wartość energetyczna jadłospisu może spowalniać metabolizm (który i tak zazwyczaj jest już wolniejszy). Dieta powinna mieć charakter przeciwzapalny, wspomagać organizm, przywracać zdrowie i dobre samopoczucie pacjenta. Należy zastanowić się nad eliminacją potencjalnych antygenów pokarmowych, które mogą wywoływać produkcję przeciwciał i pobudzać układ immunologiczny. Pierwszy posiłek powinien być spożyty dopiero po 40-60 minutach od przyjętej tabletki lewotyroksyny. Zgodnie z zasadami racjonalnego żywienia chorzy powinni spożywać regularnie 4-5 posiłków w ciągu dnia, a ostatni posiłek powinien być spożywany 3-4 godziny przed snem. Bardzo ważne jest dbanie o naturalność spożywanych produktów. Należy wyeliminować żywność mocno przetworzoną m.in.: słodycze, ciastka, lody, paluszki, chipsy, słodkie płatki śniadaniowe, gotowe sosy, przyprawy z glutaminianem sodu, fast foody, zupki chińskie, parówki, konserwy, napoje gazowane.

Na co zwrócić uwagę w diecie przy chorobie Hashimoto?

BIAŁKO – dieta w chorobie Hashimoto powinna być bogata w pełnowartościowe białko pochodzenia zwierzęcego – mięso, ryby, jaja. Dieta bogatobiałkowa przyspiesza metabolizm oraz powstrzymuje wypadanie włosów (które często towarzyszy niedoczynności tarczycy).

TŁUSZCZE – należy wystrzegać się diet niskotłuszczowych, które powodują zaburzenia funkcjonowania układu odpornościowego i zmniejszają wchłanianie witamin rozpuszczalnych w tłuszczach (A, D, E, K). Dieta osób z chorobą Hashimoto powinna być bogata w nienasycone kwasy tłuszczowe (oleje roślinne, orzechy, pestki, ryby, awokado), zwłaszcza kwasy tłuszczowe omega-3 (ryby morskie, olej lniany), które stymulują przemianę T4w T3 oraz poprawiają wrażliwość tkanek na działanie hormonów tarczycy. Poza tym kwasy tłuszczowe omega-3 wykazują działanie przeciwzapalne.

WĘGLOWODANY – w przebiegu niedoczynności tarczycy zaleca się wybieranie produktów o niskim indeksie glikemicznym, które powoli normalizują poziom glukozy we krwi po posiłku i zmniejszają poposiłkową hiperinsulinemię. Należy unikać cukrów prostych i wybierać produkty bogate w węglowodany złożone (pełnoziarnisty ryż, makarony, kasze, płatki, amarantus), które dostarczają cennych składników mineralnych, witamin i błonnika pokarmowego.

GLUTEN – istnieje silne powiązanie chorób autoimmunologicznych z glutenem, dlatego pacjenci z chorobą Hashimoto powinni rozważyć dietę bezglutenową. Tkanka tarczycowa ma podobną strukturę morfologiczną do gliadyny – jednej z frakcji tworzącej gluten, dlatego przeciwciała przeciw gliadynie mogą atakować tarczycę. Dieta bezglutenowa zmniejsza stymulację układu odpornościowego i może wygasić proces autoimmunologiczny. Powinna być odpowiednio zbilansowana i skonsultowana z dietetykiem.

MLEKO – mleko i produkty mleczne powinny być „wzięte pod lupę” i spożywane w umiarkowanych ilościach lub całkowicie wyeliminowane z jadłospisu (w zależności od osobniczej tolerancji). Najnowsze badania wskazują zależność pomiędzy spożyciem mleka a rozwojem otyłości, chorób przewlekłych i nowotworowych oraz autoimmunologicznych. Kazeina zawarta w mleku wykazuje duże zdolności antygenowe – stymuluje układ odpornościowy do produkcji przeciwciał (co w przypadku choroby Hashimoto nie jest wskazane). Zamiast mleka krowiego do jadłospisu można wprowadzić mleka roślinne np. kokosowe, migdałowe, ryżowe (oprócz sojowego).

JOD – należy zwrócić uwagę na podaż jodu, który znajduje się w największych ilościach w owocach morza, rybach morskich (makrela, mintaj, halibut, dorsz) i soli jodowanej. Pierwiastek ten jest niezbędny do prawidłowego funkcjonowania tarczycy, a jego niedobór uniemożliwia prawidłową produkcję hormonów tarczycy. Poza tym niedobór jodu w organizmie pogłębia deficyt innych składników ważnych dla prawidłowej pracy tarczycy tj.: selen, żelazo, cynk. Z drugiej jednak strony nadmiar jodu w diecie aktywuje procesy autoimmunologiczne w organizmie (może wywoływać chorobę Hashimoto), a u osób z już stwierdzonym zapaleniem tarczycy zaostrza przebieg choroby (nasila odpowiedź zapalną przeciwko własnym antygenom tarczycy). Dlatego pacjenci z Hashimoto powinni dążyć do zapewnienia tylko minimalnej dziennej podaży tego składnika wraz z dietą oraz nie mogą przyjmować żadnych suplementów diety z jodem.

Według Światowej Organizacji Zdrowia (WHO – World Health Organization) oraz Międzynarodowej Komisji ds. Kontroli Zaburzeń z Niedoboru Jodu (ICC IDD – The Interantional Council for Control of Iodine Deficiency Disorders) dobowa podaż jodu powinna wynosić 150 μg dla osób dorosłych oraz 175-200 μg dla kobiet ciężarnych i karmiących. Zawartość jodu w wybranych produktach przedstawia poniższa tabela.

Źródło: Stolińska H., Wolańska D.: Składniki pokarmowe istotne w niedoczynności tarczycy. Żyw. Czł. i Metabol.. 2012; 39: 221-231

ŻELAZO – jest składnikiem peroksydazy jodującej – enzymu biorącego udział w syntezie hormonów tarczycy. Niedobór żelaza w diecie zmniejsza zatem produkcję tychże hormonów i przyczynia się do zwiększonego poziomu TSH. Typowym objawem niedoboru żelaza jest niedokrwistość, którą stwierdza się u 60% pacjentów z niedoczynnością tarczycy. Dlatego bardzo ważna jest odpowiednia podaż żelaza wraz z dietą u osób z Hashimoto. Dobrym jego źródłem są: wątróbka cielęca, drobiowa, wieprzowa, wołowina, cielęcina, chuda wieprzowina, żółtko jaja, natka pietruszki, pestki i orzechy.

SELEN – pacjenci z Hashimoto muszą zwrócić szczególną uwagę na odpowiednią podaż selenu. Jest on składnikiem dejodynazy – enzymu uczestniczącego w przemianach tyroksyny (T4) w formę aktywną hormonu trijodotyroninę (T3). Zatem niedobór selenu w organizmie skutkuje obniżeniem T3 w krążeniu. Poza tym selen wchodzi w skład peroksydazy glutationowej, która ma właściwości antyoksydacyjne i chroni tarczycę przed szkodliwym działaniem wolnych rodników. Selen jest silnym przeciwutleniaczem i jego niedobór powoduje oksydatywne uszkodzenie tkanki tarczycy i zmniejsza wpływ T3 na metabolizm organizmu, w konsekwencji wpływa na masę i skład ciała (jest to jedna z przyczyn problemów z masą ciała pacjentów z niedoczynnością tarczycy).

Selen jest także niezbędny do prawidłowego funkcjonowania układu odpornościowego, a jego niedobór jest czynnikiem ryzyka rozwoju chorób autoimmunologicznych m.in. Hashimoto. Zapotrzebowanie na selen wynosi 45 μg dziennie. Należy uważać na suplementy z dużą ilością selenu, ponieważ dawki powyżej 900 μg na dobę powodują zatrucie. Najlepszym źródłem selenu są orzechy brazylijskie (1917 μg selenu/ 100 g), niskoprzetworzone produkty zbożowe tj. mąka pełnoziarnista (70,6 μg selenu/ 100 g) i płatki owsiane (45,2 μg selenu/ 100 g), skorupiaki i ryby (dorsz, halibut, makrela, łosoś, mintaj, śledź) oraz sezam. Dwa orzechy brazylijskie pokrywają dzienne zapotrzebowanie na selen.

CYNK – jest niezbędny do prawidłowego funkcjonowania układu odpornościowego, jest przeciwutleniaczem i działa przeciwzapalnie. Jego niedobór powoduje spadek stężenia T3 i T4, a co za tym idzie rozwój objawów niedoczynności tarczycy. Ponadto udowodniono, że spadek cynku w surowicy krwi powoduje wzrost miana przeciwciał przeciwtarczycowych w organizmie. Dzienne zapotrzebowanie na cynk to 11 mg dla mężczyzn i 8 mg dla kobiet. Dobrym źródłem pokarmowym tego pierwiastka są: zarodki i otręby pszenne, jaja, nasiona lnu, pestki dyni oraz produkty zbożowe (pełnoziarniste pieczywo, kasza gryczana, płatki owsiane).

WITAMINA D3 – ma działanie immunomodelujące (pobudza działanie układu odpornościowego). Udowodniono zależność pomiędzy niedoborem witaminy D a chorobami tarczycy. Zauważono również, że im niższy jest poziom witaminy D w organizmie, tym wyższy jest poziom TSH oraz mniejsze wchłanianie wapnia w jelitach. Dobrym źródłem pokarmowym witaminy D są: ryby (węgorz, śledź, dorsz, łosoś, makrela), oleje, produkty mleczne, masło oraz jaja.

WITAMINY ANTYOKSYDACYJNE – witaminy antyoksydacyjne (A, C, E) zmiatają wolne rodniki i łagodzą stres oksydacyjny w organizmie, który jest jednym z czynników niszczących tarczycę. Witaminy antyoksydacyjne znajdziemy przede wszystkim w warzywach i owocach (owoce jagodowe, cytrusy, papryka, natka pietruszki, chrzan, porzeczki, brokuły, marchew, morele, pomidory, szpinak, oliwki, awokado), a także w żółtkach jaj, orzechach, pestkach, olejach tłoczonych na zimno (witamin E).

NATURALNE PROBIOTYKI – często pacjenci z chorobami autoimmunologicznymi mają niedostateczną ilość bakterii probiotycznych, a co za tym idzie zwiększoną przepuszczalność jelit. W unormowaniu odpowiedniej flory bakteryjnej w organizmie pomagają probiotyki. Osoby z Hashimoto do swojego menu powinny włączyć kiszonki tj. ogórki kiszone, kwas chlebowy, kiszoną kapustę (w umiarkowanych ilościach).

ZWIĄZKI WOLOTWÓRCZE – osoby z chorobą Hashimoto powinny uważać na produkty zawierające związki goitrogenne (wolotwórcze) – mogą wiązać się z jodem i hamować produkcję hormonów tarczycy. Związki te znajdują się w największej ilości w soi i przetworach sojowych, a także w warzywach kapustnych tj. kapusta, brokuły, kalafior, brukselka, rzepa. Ich szkodliwe działanie uaktywnia się tylko w sytuacji niedoboru jodu w organizmie. Dodatkowo obróbka termiczna inaktywuje te substancje o ok. 30%. Osoby z chorobą Hashimoto powinny całkowicie zrezygnować ze spożywania soi i jej przetworów (mleko sojowe, tofu), natomiast pozostałe produkty np. brokuły można jadać w umiarkowanych ilościach po obróbce termicznej.

Podsumowanie

Pacjenci z chorobą Hashimoto powinni oprócz leczenia farmakologicznego (które jest niezbędne) pamiętać o odpowiednim żywieniu. Prawidłowo zbilansowana i urozmaicona dieta pozwala dostarczyć wszystkich niezbędnych witamin i składników mineralnych – dzięki czemu wspomaga proces leczenia, spowalnia proces zapalny w organizmie, zmniejsza ryzyko wystąpienia innych chorób autoimmunologicznych oraz poprawia jakość i komfort życia.

Autor: Emilia Sienkiewicz – dietetyk kliniczny

PIŚMIENNICTWO
1.Zakrzewska E., i wsp.: Zalecenia dietetyczne w niedoczynności tarczycy przy współwystępowaniu choroby Hashimoto. XLVIII, 2015, 2, str. 117 – 127.
2.Przybylik-Mazurek E., Hubalewska-Dydejczyk A., Huszno B.: Niedoczynność tarczycy na tle autoimmunologicznym. Alergologia-Immunologia, 2007; 4:64-69.
3. Stolińska H., Wolańska D.: Składniki pokarmowe istotne w niedoczynności tarczycy. Żyw. Czł. i Metabol.. 2012; 39: 221-231
4. Kawicka A., Regulska-Ilow B.: Metabolic disorders and nutritional status in autoimmune thyroid diseases. Postępy Hig. Med. Doś., 2015 Jan 2; 80-90.
5. Łącka L., Maciejewski A.: Udział witaminy D w etiopatogenezie autoimmunologicznego zapalenia tarczycy. Pol. Merk. Lek., 2013; 34: 281-285.

Potrzebujesz indywidualnej konsultacji?

Umów się na konsultację online z dietetykiem z naszej poradni.

Wybrane konsultacje specjalistyczne:

• Konsultacja Odchudzanie
• Konsultacja SIBO, IBS
• Konsultacja Hashimoto
• Konsultacja Cholesterol, Cukrzyca typu 2
• Konsultacja Insulinooporność
• Dieta bezglutenowa, wegetariańska
• Inne

Umów konsultację