Kwas foliowy – witamina niezbędna w ciąży
Organizm kobiety ciężarnej przechodzi wiele zmian fizjologicznych, które mają charakter adaptacyjny. Ich zadaniem jest utrzymanie właściwej perfuzji łożyska i macicy, optymalizacja transportu tlenu i składników odżywczych niezbędnych do prawidłowego rozwoju płodu. Celem tych zmian jest przygotowanie organizmu matki do wymagań stawianych mu podczas całego okresu ciąży. Konsekwencją tych przemian jest zwiększenie się zapotrzebowania na składniki mineralne, witaminy i inne substancje bioaktywne. Z tego powodu prawidłowo zbilansowana dieta
i odpowiednia suplementacja witamin i minerałów odgrywa wiodącą rolę w prawidłowym przebiegu ciąży.
Zapotrzebowanie kobiety ciężarnej na kwas foliowy
Ciąża, to okres zwiększonego zapotrzebowania na kwas foliowy. Ma to związek głównie z rolą, jaką pełni
on podczas syntezy DNA, co czyni go niezbędnym składnikiem szczególnie w okresach szybkiego wzrostu płodu. Szacuje się, że zapotrzebowanie na kwas foliowy w ciąży może zwiększyć się 5, a nawet 10 krotnie. Powodem tego są zarówno zmiany zachodzące w organizmie matki (zwiększanie się rozmiarów macicy, wzrost i rozwój łożyska, zwiększenie objętości krwi krążącej, przebudowa hormonalna, przyspieszony metabolizm) jak i liczne procesy proliferacyjne komórek w rozwijającym się płodzie. Wszystkie wyżej wymienione przykłady wymagają intensywnej syntezy takich komponentów komórkowych jak kwasy nukleinowe (DNA i RNA), białka oraz fosfolipidy wchodzących w skład błon komórkowych, a co za tym idzie zwiększonego stężenia folianów w komórkach.
Wskazaną dawką dla kobiet w okresie prokreacyjnym i kobiet ciężarnych jest 0,4mg kwasu foliowego
na dobę. Ilość ta powinna skutecznie chronić przed wystąpieniem niedoborów tej witaminy. W przypadku kobiet, które urodziły w przeszłości dzieci z wadami wrodzonymi, dawka ta powinna być zwiększona 10 krotnie i wynosić 4mg kwasu foliowego na dobę.
Uwaga!
W przypadku spożywania nieprawidłowo zbilansowanej diety suplementację kwasu foliowego należy rozpocząć minimum 1 miesiąc przed planowanym poczęciem i kontynuować, co najmniej do 3 miesiąca ciąży
Skutki niedoboru kwasu foliowego występujące w ciąży
Nieprawidłowy poziom omawianego mikroelementu w ustroju kobiety, przyczynia się do zaburzeń zarówno
w przebiegu ciąży, jak i rozwoju wad wrodzonych cewy nerwowej oraz rozszczepów wargi i/lub podniebienia
u płodu. Niedobór folianów w początkowym okresie ciąży skutkuje niszczeniem płodu, destrukcją kosmówki, poronieniem lub porodem przedwczesnym, hipotrofią płodu oraz niską masą urodzeniową noworodka.
Konsekwencją deficytów witaminy B9 w organizmie kobiety ciężarnej jest również, anemia. Szczególnie niebezpieczna dla matki i rozwijającego się płodu jest niedokrwistość megaloblastyczna tzw. złośliwa. Częstymi powikłaniami anemii megaloblastycznej, które dotyczą kobiet w ciąży są, odklejenie się łożyska
i związane z tym krwotoki, obumarcie wewnątrzmaciczne płodu oraz zakażenia bakteryjne i wirusowe. W celu zapobiegania wyżej wymienionym powikłaniom stosuje się u kobiet ciężarnych suplementację kwasem foliowym w ilościach dochodzących nawet do 15 mg kwasu foliowego na dzień, w sytuacji złego wchłaniania tej witaminy z przewodu pokarmowego.
Źródła kwasu foliowego
Podstawowym i głównym źródłem folianów, dla kobiet w wieku prokreacyjnym i kobiet ciężarnych są produkty spożywcze, chociaż kwas foliowy syntetyzowany jest również przez mikroflorę jelitową, nie są to jednak znaczące ilości. Wśród produktów żywnościowych o największej zawartości kwasu foliowego występują zarówno pokarmy pochodzenia zwierzęcego jak i roślinnego.
Do bogatych roślinnych źródeł kwasu foliowego możemy zaliczyć:
- surowe, krótko gotowane lub mrożone zielone warzywa liściaste (brokuły, brukselka, kalafior, kapusta, sałata, szpinak oraz szparagi)
- niektóre rośliny strączkowe (soja, fasola, bób i zielony groszek)
- pomidory
- buraki
- owoce cytrusowe
- nasiona słonecznika
- pełnoziarniste pieczywo, makarony i kasze
- owoce, które zawierają duże ilości β-karotenu i/lub witaminy C (jarmuż, natka pietruszki i korzeń, pomarańcze, kiwi, maliny oraz papryka)
- orzechy arachidowe i włoskie
Zproduktów odzwierzęcych, dużą zawartością witaminy B9 charakteryzują się:
- wątróbka drobiowa, cielęca oraz wołowa,
- sery, a w szczególności pleśniowe
- jaja
- drożdże
- łosoś
Niewłaściwa obróbka technologiczna czy kulinarna produktów spożywczych jest przyczyną niskiej zawartości kwasu foliowego w gotowych potrawach. Największe straty obserwuje się podczas obróbki termicznej warzyw. Zbyt długie ich gotowanie może obniżyć nawet o połowę ilość folianów w gotowanym produkcie. Do strat folianów dochodzi również pod wpływem długiego przechowywania, które prowadzi do utleniania się pochodnych kwasu foliowego, a co za tym idzie zmniejszenia ich przyswajalności oraz podczas procesów technologicznych takich jak krojenie, rozdrabnianie czy też oczyszczanie. Intensywne przetwarzanie produktów spożywczych może doprowadzić do obniżenia ilości folianów w gotowym produkcie nawet
o 50 – 80%. Ważne jest, zatem aby pamiętać o przechowywaniu warzyw i owoców w zaciemnionych
i chłodnych miejscach, spożywać je na surowo lub też ewentualnie poddawać tylko krótkiej obróbce termicznej. Należy wybierać produkty jak najświeższe, nieprzetworzone lub o niewielkim stopniu przetworzenia, dzięki czemu zawartość folianów w codziennej diecie będzie możliwie jak najwyższa.
Potrzebujesz indywidualnej konsultacji?
Umów się na konsultację online z dietetykiem z naszej poradni.
Wybrane konsultacje specjalistyczne: